LAS LATERALES DEL ESPAÑOL: ¿UN SISTEMA CON NECESIDAD DE REFORMAS?

Autores/as

  • Assumpció Rost Bagudanch

Resumen

RESUMEN

Las descripciones fonéticas y fonológicas del español señalan la presencia de diversas realizaciones que se asocian a los fonemas tradicionales /l/ y /ʎ/. Así, para /l/, se reconoce la existencia de una consonante lateral alveolar así como soluciones dentalizadas, velarizadas y palatalizadas que aparecen en función del segmento consonántico contiguo a la lateral. En el caso de /ʎ/, se mencionan un alófono lateral palatal y uno de tipo aproximante, propio de las variantes yeístas del español, además de admitirse la existencia de manifestaciones acústicas de tipo fricativo en determinadas áreas dialectales. En este trabajo, se va a mostrar que la distribución de los alófonos mencionados no acaba de encajar con esta descripción, como mínimo en casos de influencia palatal, y que el comportamiento de las variantes posibles para /l/ y /ʎ/ está sufriendo un cambio a raíz del fenómeno de confusión yeísta.

Palabras clave: fonética acústica, fonética del español, variación fonética, consonantes laterales, palatalización.

 

ABSTRACT

Phonetic and phonological descriptions of Spanish usually point out the existence of various allophones of /l/ and /ʎ/. For /l/, dentalized, velarized and palatalized solutions depending on the following consonant are attested. As for /ʎ/, a palatal lateral and a palatal approximant realizations are admitted, as well as fricative ones in some dialectal areas. In this paper, we will try to show that this picture does not match exactly the real distribution of the lateral allophones in Spanish, at least when focusing on their palatal influence. Also, we will argue that the behaviour of the different variants is changing due to the spread of yeísmo.

Key Words: acoustic phonetics, Spanish phonetics, phonetic variation, lateral consonants, palatalization.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

ALCINA, J. y BLECUA, J. M. (1975): Gramática española, Barcelona, Ariel.

ALMEIDA, M. y DORTA, J. (1993): «Datos acústicos de las líquidas españolas», en Díaz Alayón, C. (ed.), Homenaje a José Pérez Vidal, Tenerife, La Laguna, pp. 97-110.

BHAT, D. N. S. (1978): «A general study of palatalization», en Greenberg, J. H., Ferguson, C. A. y Moravcsik, E. A. (eds.), Universals of human languages, vol. II, Stanford, Stanford University Press, pp. 47-92.

BOERSMA, P. y WEENINK, D. (2014): Praat: Doing phonetics by computer [programa informático]. Versión 5.3.64. [Descargado el 12 de febrero de 2014 desde <http://www.praat.org/>.]

BORZONE DE MANRIQUE, A. M. (1980): Manual de fonética acústica, Buenos Aires, Hachette.

DELATTRE, P. (1951): «The physiological interpretation of sound spectrograms», PMLA 66, 5, pp. 864-875.

D’INTRONO, F.; DEL TESO E. y WESTON, R. (1995): Fonética y fonología actual del español, Madrid, Cátedra.

HUALDE, J. I. (2005): The sounds of Spanish, Cambridge, Cambridge University Press.

KENT, R. D. y READ, C. (1992): The acoustic analysis of speech, San Diego, Whurr Publishers.

LADEFOGED, P. y MADDIESON, I. (1996): The sounds of the world languages, Oxford, Blackwell Publishers.

LEHISTE, I. (1964): Acoustical characteristics of selected English consonants, La Haya, Mouton & Co.

MADDIESON, I. (2011): «Lateral consonants», en Dryer, M. S. y Haspelmath, M. (eds.), The world atlas of language structures online, Munich, Max Planck Digital Library, cap. 8. [Disponible en: <http://wals.info/chapter/8>, consultado: 14/08/2013].

MARRERO, V. (2001): Fonética perceptiva. Addenda, Madrid, UNED.

MARTÍNEZ CELDRÁN, E. (1984): Fonética, Barcelona, Teide.

— (2004): «Problems in the classification of approximants», Journal of the Acoustic Society of America 34, 2, pp. 201-210.

MARTÍNEZ CELDRÁN, E. y FERNÁNDEZ PLANAS, A. M. (2007): Manual de fonética española. Articulaciones y sonidos del español, Barcelona, Ariel.

MASSONE, M. I. (1988): «Estudio acústico y perceptivo de las consonantes nasales y líquidas del español», Estudios de Fonética Experimental 3, pp. 13-34.

NAVARRO TOMÁS, T. (1917): «Sobre la articulación de la l castellana», Estudis Fonètics 1, pp. 265-275.

— (1918): «Diferencias de duración entre las consonantes españolas», Revista de Filología Española 5, pp. 367-393.

— (1982): Manual de pronunciación española, 21ª ed., Madrid, CSIC.

PROCTOR, M. I. (2009): Gestural caracterization for a phonological class: The liquids, Universidad de Yale, Tesis doctoral.

QUILIS, A. (1999): Tratado de fonología y fonética españolas, 2ª ed., Madrid, Gredos.

QUILIS, A.; ESGUEVA, M.; GUTIÉRREZ ARAUS, M. L. y CANTARERO, M. (1979): «Características acústicas de las consonantes laterales españolas», Lingüística Española Actual 1, pp. 233-343.

RAE (1973): Esbozo de una nueva gramática de la lengua española, Madrid, EspasaCalpe.

RAE (2011): Nueva gramática de la lengua española. Fonética y fonología, Barcelona, Espasa-Calpe.

RECASENS, D. (1991): Fonètica descriptiva del català (Assaig de caracterització de la pronúncia del vocalisme i consonantisme del català al segle XX), Barcelona, IEC.

— (1999): «Lingual coarticulation» en Hardcastle, William J. y Nigel Hewett (eds.), Coarticulation: Theory, data and techniques, Cambridge, Cambridge University Press, pp. 80-104.

RECASENS, D. y PALLARÈS, M. D. (2001): De la fonètica a la fonologia. Les consonants i assimilacions consonàntiques del català, Barcelona, Ariel.

ROST BAGUDANCH, A. (2011): Variación en los procesos de palatalización de yod segunda (o cómo la sincronía permite la explicación de la diacronía), Girona, Universitat de Girona. Tesis doctoral.

— (2013): «La transcripción fonética en estudios dialectales: propuestas en el caso del yeísmo», Revista de Filología Española 93, 1, pp. 165-192.

Cómo citar

Rost Bagudanch, A. (1). LAS LATERALES DEL ESPAÑOL: ¿UN SISTEMA CON NECESIDAD DE REFORMAS?. Revista Española De Lingüística, 44(1), 115-144. Recuperado a partir de http://revista.sel.edu.es/index.php/revista/article/view/120

Número

Sección

Artículos